Free radicals là gì? Các cách ngăn chặn tác động của gốc tự do tới sức khỏe

19/04/2021

Gốc tự do là những nguyên tử không bền vững và có thể gây tổn thương đến các tế bào, gây ra bệnh tật và lão hóa. Các gốc tự do có liên quan đến quá trình lão hóa và một loạt bệnh lý. Tuy nhiên, rất ít người tìm hiểu về vai trò của chúng đối với sức khỏe cơ thể hoặc làm thế nào để ngăn ngừa tác động của chúng.

Sau đây là một số thông tin về gốc tự do cũng như các cách ngăn chặn tác động của gốc tự do tới sức khỏe con người mà botchumngay.vn muốn chia sẻ với các bạn.

Gốc tự do là gì?

Gốc tự do (free radical) là các nguyên tử hoặc phân tử không ổn định có thể làm tổn thương các tế bào bên trong cơ thể, gây ra bệnh tật và lão hóa. Đặc biệt là các bệnh ảnh hưởng đến não bộ như Alzheimer, suy giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ, tai biến mạch máu não…

Các nguyên tử hoặc phân tử được bao quanh bởi các electron (điện tử) quay quanh theo các lớp gọi là vỏ. Mỗi vỏ cần được bổ sung bởi một số lượng điện tử cụ thể. Khi một lớp vỏ đầy, các electron sẽ bắt đầu lấp đầy lớp vỏ ngoài tiếp theo. Khi nguyên tử hoặc phân tử chỉ chứa electron đơn lẻ và lớp vỏ ngoài không đầy sẽ được gọi là gốc tự do.

Gốc tự do có ảnh hưởng trực tiếp tới quá trình lão hóa.

Gốc tự do có lớp vỏ ngoài không ổn định, luôn cố gắng chiếm đoạt số lượng electron cho lớp vỏ ngoài bằng cách phản ứng nhanh những chất khác. Từ đó liên tục tạo ra các chuỗi gốc tự do mới, gây ảnh hưởng hoạt động của tế bào và bắt đầu xảy ra quá trình stress oxy hóa – nguyên nhân gây bệnh lý và các vấn đề lão hóa.

Stress oxy hóa tức là sự mất cân bằng giữa các gốc tự do và chất chống oxy hóa. Các gốc tự do có thể làm hỏng không chỉ DNA (axit nucleic), mà cả protein, lipid, màng tế bào và nhiều thứ khác trong cơ thể.

Các tình huống gây tăng gốc tự do

Tác động của môi trường ảnh hưởng trực tiếp tới việc tăng các gốc tự do

Các căng thẳng tinh thần, thể chất: Lao động quá sức, lo lắng, áp lực, buồn, sợ…
Ăn uống không hợp lý: Tỷ lệ chất béo quá cao trong khẩu phần ăn gây rối loạn chuyển hóa lipid, thừa năng lượng, thiếu vitamin: B, PP, C, A, E, thiếu Acid amin thiết yếu, thực phẩm không an toàn…
Những điều kiện gây trở ngại cho sự sống và hoạt động cơ thể: Thiếu oxy mô, bỏng, nhiễm trùng cấp…
Môi trường ô nhiễm, chất độc hại, hóa chất, nhiễm xạ…
Trạng thái giảm trữ lượng Antioxydant trong tế bào: Do cao tuổi, do thiếu cung cấp antioxydant qua thức ăn.

Tác hại của gốc tự do khi nó tấn công vào cơ thể

Khi xâm nhập vào cơ thể, gốc tự do sẽ bắt đầu phá hủy sức khỏe của chúng ta theo trình tự sau:

Đầu tiên, gốc tự do sẽ tấn công vào màng tế bào. Chúng sẽ oxy hóa màng tế bào gây khó khăn, trở ngại cho việc thải chất độc và hấp thu chất dinh dưỡng.
Sau khi đánh bại lớp màng tế bào, các gốc tự do tiếp tục tấn công vào các ty lạp thể, phá vỡ nguồn cung cấp năng lượng cho tế bào.
Sau cùng, bằng cách oxy hóa, gốc tự do sẽ làm suy yếu kích thích tố và các enzym khiến cơ thể không tăng trưởng được.

Gốc tự do là kẻ thù đặc biệt nguy hiểm đối với sức khỏe con người. Chúng là nguồn gốc của sự lão hóa và là tác nhân của hơn 100 loại bệnh tật ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống con người.

Các bệnh do gốc tự do có thể phát sinh trên hầu hết các bộ phận của cơ thể như não, mắt, da, hệ miễn dịch, tim, mạch máu, phổi, thận, đa cơ quan và khớp. Và gốc tự do cũng là nguyên nhân hàng đầu gây nên bệnh ung thư do nó “cướp” điện tử, làm tổn thương màng tế bào, phản ứng mạnh với các phân tử protein, DNA và các axit béo, dẫn đến những rối loạn trong hoạt động của tế bào, gây tổn hại, rối loạn và làm chết tế bào.

Cơ thể chúng ta chống lại gốc tự do bằng cách nào?

Nếu như phải chọn một cỗ máy thần kỳ nhất trên thế giới, thì có lẽ cơ thể con người chính là lựa chọn đầu tiên.

Vì sao? Bởi cả cơ thể con người là một hệ thống với các bộ phận liên kết chặt chẽ với nhau. Hệ thống này làm việc ngày đêm không ngừng nghỉ để duy trì sự sống cho con người. Nếu có bất kỳ sai phạm nào xảy ra, cơ thể chúng ta sẽ phát hiện ra ngay và tìm cách khắc phục.

Khi gốc tự do tấn công vào chúng ta cũng vậy, cơ thể sẽ có biện pháp phù hợp để loại bỏ chúng.

Khi bị các gốc tự do xâm nhập vào và phá hủy tế bào, gây tổn hại cho DNA thì cơ thể sẽ tiết ra một loại enzym có chức năng cắt và loại bỏ những phần AND bị hỏng, tiếp theo sẽ tổng hợp lại và gắn các DNA trở lại vị trí cũ, từ đó sửa chữa, khắc phục những sai phạm trên DNA.

Trường hợp gốc tự do phá hủy các phân tử protein, cơ thể sản xuất ra enzym cellular protease có khả năng nhận diện protein hỏng và phân hủy nó để tạo ra nguyên liệu cho quá trình tổng hợp protein mới.

Cơ thể có cơ chế sản sinh ra các chất enzym giúp phá hủy các gốc tự do

Bên cạnh đó, các gốc tự do có thể tạo ra các chuỗi phản ứng oxy hóa lipid khác nhau để tạo ra các chất oxy hóa mới và chúng tiếp tục gây tổn hại đến cơ thể. Những loại gốc tự này đều được vitamin E, vitamin C, vitamin A, Selence, Glutathione Peroxidase và các chất bảo vệ khác trong cơ thể chống lại và tiêu diệt chuỗi phản ứng sinh ra các chất oxy hóa mới.

Tuy nhiên, nếu có quá nhiều gốc tự do tồn tại trong cơ thể, bộ máy bên trong chúng ta không thể tự loại bỏ hết được. Và nếu một lỗi nhỏ không được khắc phục, thì hậu quả sẽ ngày càng lớn và cuối cùng, sức khỏe, sự sống của chúng ta sẽ bị đe dọa.

Vì lý do đó, mà chúng ta phải tìm mọi cách chống lại gốc tự do, hạn chế sự tấn công của nó vào cơ thể, đồng thời bổ sung cho cơ thể những chất chống oxy hóa để khử các gốc tự do.

Phòng ngừa và loại bỏ các gốc tự do trong cơ thể như thế nào?

Mặc dù nguy hiểm, nhưng không phải là không có cách ngăn chặn và loại bỏ các gốc tự do trong cơ thể. Sau đây là một vài cách chống lại gốc tự do vô cùng hiệu quả mà bạn có thể tham khảo.

Đầu tiên, tập thói quen ăn uống lành mạnh

Thức ăn nước uống là thứ mà chúng ta đưa vào cơ thể hàng ngày, vì vậy, chúng ta phải hết sức cẩn thận lựa chọn đồ ăn, thức uống. Nếu không, gốc tự do sẽ theo con đường ăn uống tấn công vào cơ thể.

Cần phải tránh xa những loại thức ăn bẩn, nhiễm chất hóa học, chứa nhiều dầu mỡ… hoặc các chất kích thích như rượu bia, nước ngọt…

Chế độ ăn lành mạnh sẽ giúp bạn làm chậm quá trình sản sinh gốc tự do

Bổ sung cho cơ thể nhiều hơn rau củ quả tươi, xanh hàng ngày. Rau củ quả là một kho chứa đầy chất dinh dưỡng, vitamin khoáng chất và chất chống oxy hóa.

Lạc quan, yêu đời, suy nghĩ tích cực

Khi bạn stress, lo âu, căng thẳng, buồn phiền, cơ thể sẽ tự sản sinh ra nhiều gốc tự do có hại. Do đó, để khỏe mạnh sống lâu, chúng ta nên cố gắng tạo cho mình tinh thần lạc quan, tâm trạng vui tươi và yêu đời. Khi bạn vui vẻ, cơ thể cũng sẽ có cơ chế tiết ra những hormone có lợi giúp cải thiện sức khỏe.

Tạo thói quen sinh hoạt khoa học

Bạn nên ngủ đủ giấc, bởi thiếu ngủ sẽ dẫn đến sự phát triển của các gốc tự do, dẫn đến tình trạng suy giảm trí nhớ, mất tập trung, suy nhược thần kinh, đau đầu, mệt mỏi… Một giấc ngủ vào ban đêm hoàn hảo cho sức khỏe chính là một giấc ngủ kéo dài 7-8 tiếng. Ngủ đủ giấc giúp não có thời gian phục hồi sau thời gian một ngày làm việc.

Song song đó, chúng ta cần kết hợp với lối sống khoa học, lành mạnh như thường xuyên tập thể dục, thể thao, vui chơi, giải trí, luyện tập trí nhớ, đọc sách, sau thời gian làm việc vất vả, căng thẳng thì cần có thời gian nghỉ ngơi, thư giãn…

Tập thể dục thường xuyên sẽ giúp bạn có một sức khỏe dẻo dai và tốt hơn.

Cung cấp bổ sung chất khử gốc tự do (chất chống oxy hóa) cho cơ thể

Bổ sung chất chống oxy hóa là một trong những cách hiệu quả nhất giúp cơ thể loại bỏ được các gốc tự do.

Cách bổ sung đầu tiên là ăn nhiều rau củ quả và các loại hạt có tính chống oxy hóa cao như quả việt quốc, bông cải xanh, đậu thận, lúa mạch, gạo lứt, bắp cải tím, cải bó xôi, đậu phộng, quả óc chó, bí đỏ, hành tây, táo, chuối…

Cách cực kỳ hiệu quả tiếp theo là sự dụng thực phẩm chức năng có tác dụng chống lại sự hình thành và phát triển của gốc tự do.

Hy vọng bài viết trên của chúng mình đã cho bạn những gợi ý cơ bản về việc ngăn chặn tác động của gốc tự do tới sức khỏe con người. Chúc bạn luôn khỏe và yêu đời. Đừng quên truy cập botchumngay.vn để tham khảo thêm nhiều thông tin hữu ích khác về sức khỏe và đời sống nhé!

Thông tin bạn cần biết:

Danh mục blog

Bài viết mới nhất